Kolorektal kanserler dünyada tüm kanserler arasında üçüncü sıklıkta görülmekte olup ülkemizde de sağlık bakanlığının verilerine göre ilk beş kanser arasındadır. Ölüm oranlarının yüksek olduğu, önemli bir sağlık sorunu olan kolorektal kanserlerde erken teşhis mortalite ve morbiditeyi ciddi oranda azaltmaktadır.
Bu yazımızda kolorektal kanserler hakkında kısaca bilgilendirme yapıp ulusal tarama programlarından ve erken teşhisin öneminden bahsedeceğiz.
Kolorektal Kanserin Risk Faktörleri Nelerdir?
· Aşırı kilolu veya obez olmak
· Fiziksel olarak aktif olmamak
· Fazla miktarda işlenmiş gıda veya kırmızı et tüketimi
· Alkol ve sigara kullanımı
· İleri yaş
· Ailede benzer kanser öyküsü bulunması
· Ülseratif kolit veya Crohn hastalığı gibi kronik iltihabi bir bağırsak hastalığının bulunması
· Genetik yatkınlık risk faktörleri arasındadır.
Kolorektal Kanserlerin Belirtileri Nelerdir?
· Bağırsak alışkanlıklarında normal dışkılama periyodunun ve dışkının niteliğinin değişmesi, ishal-kabızlık gibi değişikliklerin meydana gelmesi ve bu değişikliklerin birkaç günden uzun sürmesi
· Bağırsakta tam boşalmama hissi
· Dışkıda kan (parlak ya da koyu kırmızı), veya dışkı renginde koyulaşma
· Demir eksikliği anemisinin varlığı (özellikle erkek popülasyonda mutlaka kolorektal kanser açısından taranmalıdır)
· Karında şişkinlik, kramp tarzında ağrı veya gaz şikayetinin varlığı
· Bilinen bir neden olmaksızın kilo kaybı, gece terlemeleri, sürekli yorgunluk
Bu gibi şikayetlerle gelen hastalara detaylı bir anamnez alınıp risk faktörleri sıralanıp klinik muayenenin ardından tanı koymak için gaitada gizli kan testi ve kolonoskopi planlanır. Yapılan tetkiklerin ardından kanserin türüne ve evresine göre cerrahi, kemoterapi, radyoterapi gibi yöntemlerle tedavi planlanır.
Erken Teşhis ve Ulusal Tarama Programları Nelerdir?
Ülkemizde kolorektal kanserleri taramak için gaitada gizli kan testi ve kolonoskopi yöntemleri kullanmaktadır. Hedef popülasyon 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadın bireylerde (50 yaş ve 70 yaş dahil) 2 yılda bir gaitada gizli kan testi ve 10 yılda bir kolonskopi taraması şeklindedir.
Yüksek riskli olgularda (Birinci derece akrabalarında kolorektal kanser veya adenomatöz polip, ülseratif kolit, Crohn Hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olan bireylerde) 40 yaşından itibaren tarama prosedürüne başlanmalıdır.
Ailede birince derece bir yakında genetik geçişli polipoizis sendromları olan kişilerde tarama yaşı 15-18 yaş itibari ile başlamalıdır.
Hastaların var olan risk faktörleri, şikayetleri, genetik yatkınlıkları, ailesel hastalıkları gibi bazı özel durumlarda ise tarama yaşı yapılan doktor muayenesinin ardından belirlenir.
Ulusal toplum tabanlı kolorektal kanser taramaları Aile Sağlığı Merkezleri (ASM) ve Toplum Sağlığı Merkezleri (TSM) bünyesindeki Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezleri [KETEM] tarafından yürütülür.
70 yaşına gelen bireyler için yapılan son 2 gaitada gizli kan testinin negatif gelmesi ile tarama sonlanır.
Kolon kanseri geç evrede yakalandığında hayatta kalım süresini oldukça kısaltan, ölümcül seyreden ciddi bir hastalıktır. Tarama programlarımızı aksatmayalım, erken teşhis, hayat kurtarır. Unutmayalım!
Şikayetlerinizi önemseyin ve bu konu ile ilgili danışmak istediğiniz herhangi bir durum varsa Elra Sağlık olarak yanınızdayız.
Dr. Hasan Ali BAŞ
Kaynak için:
