Sosyal gelişim, bir çocuğun etrafındaki diğer kişilerle etkileşime girmeyi öğrenme sürecini ifade eder. Çocuklar kendi ortamları içinde bireyselliklerini geliştirdikçe diğer insanlarla iletişim kurma becerileri de kazanırlar. Sosyal gelişim çoğunlukla bir çocuğun arkadaşlıkları ve diğer kişilerle olan ilişkileri nasıl geliştirdiğini ve aynı zamanda çocuğun akranlarıyla olan çatışmaları nasıl ele aldığını ifade eder.

Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Gelişim Nedir ve Çocukları Nasıl Etkiler?

Bir çocuğun yaşamının ilk yıllarındaki sosyal gelişimi onun kişiliğini ve gelecekteki ilişkilerini şekillendirmede çok önemli bir rol oynar. Ebeveynler olarak sosyal gelişimin çocuğunuzun genel büyümesi üzerindeki etkisini anlamak önemlidir. Paylaşmayı ve iletişim kurmayı öğrenmekten, arkadaşlık kurmaya ve empati geliştirmeye kadar bu erken deneyimler çocuğunuzun gelecekteki başarısını önemli ölçüde etkileyebilir.

Sosyal Gelişim Neden Bu Kadar Önemli?

Bir çocuğun etrafındaki insanlarla sağlıklı bir şekilde etkileşime girebilme yeteneği, hayatının farklı dönemlerinde karşılaştığı birçok durumda çok önemlidir. Örneğin; sağlıklı iletişim kurabilen bir lise öğrencisi akran zorbalığına direnebilir.

Erken çocukluk dönemindeki sosyal gelişim, çocukların olumlu bir tutum geliştirmesine yardımcı olur. Olumlu sosyal etkileşimlere giren çocukların hayata karşı daha olumlu bir bakış açısına sahip olma ve daha iyimser olma olasılıkları daha yüksektir.

Sağlıklı sosyal gelişim çocuğunuza şu konularda yardımcı olur

Dil becerilerini geliştirir: Diğer çocuklarla etkileşime girebilme yeteneği, konuşma ve dil becerilerini pratik etmek ve öğrenmek için daha fazla fırsat sağlar. Bu olumlu bir döngüdür çünkü iletişim becerileri geliştikçe çocuk etrafındaki insanlarla daha iyi ilişki kurabilir ve onlara tepki verebilir.

Benlik saygısı geliştirir: Küçük bir çocuğun arkadaş edinememesi sinir bozucu, hatta acı verici olabilir. Sağlıklı bir arkadaş çevresi, çocuğun kendi bireyselliğine yardımcı olur.

Öğrenme becerilerini güçlendirir: Sosyal gelişimin genel iletişim becerileri üzerindeki etkisine ek olarak birçok araştırmacı, akranlarla sağlıklı ilişkiler kurmanın (okul öncesi dönemden itibaren) farklı okul ortamlarına ve zorluklara uyum sağlamaya olanak sağladığına inanmaktadır. Araştırmalar, okul öncesi dönemde sınıf arkadaşlarıyla geçinmekte zorlanan çocukların daha sonra akademik zorluklar yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor.

Çatışmaları çözme becerisi kazandırır: Daha güçlü özsaygı ve daha iyi dil becerileri; akranlarla olan farklılıkları daha iyi çözme becerisine yol açabilir.

Sağlıklı Sosyal Gelişim Nasıl Olur?

Araştırmalar, ebeveynlerle yaşanan günlük deneyimlerin, çocuğun sosyal becerilerinin gelişmesinde temel olduğunu gösteriyor. Ebeveynler çocuğa bir ilişki geliştirmesi, iletişim kurması ve etkileşimde bulunması için ilk fırsatları sağlar. Bir ebeveyn olarak, çocuğunuza her gün çevrenizdeki insanlarla nasıl etkileşim kuracağı konusunda da model olursunuz. Her yaşta bazı temel gelişimsel dönüm noktaları vardır, bu dönemlerde bir ebeveynin çocuğunu desteklemek için yapabilecekleri şeyler vardır.

Çocuğunuzun Sosyal Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapabilirsiniz?

Hiçbir çocuk birbirinin aynısı değildir ve bütün çocuklar farklı şekillerde öğrenir. Çocuğunuzun sosyal gelişimini desteklemek için bazı ipuçları şunlardır:

İlk 12 ay boyunca çocuğunuzla özellikle beslenme ve alt değiştirme sırasında düzenli olarak konuşmak, şarkı söylemek ve oynamak onun sosyal becerilerinin gelişmesine yardımcı olabilir. Onlara hikayeler okumak ve anlatmak, ayrıca günlük aktivitelerinizi anlatmak da aranızda bir bağ kurmanıza yardımcı olur.

12 ila 36 ay arasında çocuğunuz sosyal becerilerini geliştirmeye ve öğrenmeye başladıkça, birlikte daha fazla iş birliğine dayalı oyunlar oynamaya başlayabilir ve hareketlerinizi kopyalamasını sağlayabilirsiniz. Şarkı söylemek ve okumak da çok önemlidir.

36 ila 60 ay arasında çocuğunuzun eğitim hayatına başlaması ile siz de ayrılık kaygısını fark etmeye başlayabilirsiniz. Ancak bu tamamen normaldir, dolayısıyla bu dönemde yaklaşımınızda tutarlı kalmak ve daha karmaşık oyunlar oynamak önemlidir.

Süt Çocukluğu Döneminde Sosyal Gelişim İçin Neler Yapılabilir?

Yaşamın ilk 2 yılında birçok gelişme hızla gerçekleşir. Bu dönemde ebeveyn olarak şunları yapabilirsiniz:

– Bebeğinizin ihtiyaçlarına anında yanıt verin. Çünkü çocuğunuz bu dönemde birine nasıl güveneceğini öğreniyor.

– Bebeğinizle göz teması kurun, onun seviyesine inin ve onunla etkileşime geçtiğinizde görsel olarak bağlantı kurun.

– Bebeğinizle gevezelik edin ve konuşun, yanıt vermesine izin vermek için her zaman duraklayın.

– Kelimeler ve hareketlerle taklit yapın.

– “Cee” oynayın. Bu oyun çocuğunuza “ortadan kaybolsanız” bile geri döneceğinizi öğretir.

– Bebeğinizi arkadaşlarınızı ziyaret etmek gibi günlük aktivitelere dahil edin; bu onlara başkalarıyla nasıl saygılı ve olumlu bir şekilde etkileşim kurduğunuzu gösterir.

– Çocuğunuzun akranlarıyla etkileşim kurabilmesi için oyun buluşmaları ayarlayın.

Okul Öncesi Dönemde Sosyal Gelişim İçin Neler Yapılabilir?

Bu dönemde ebeveyn olarak şunları yapabilirsiniz:

– Çocuğunuza olan sevginizi kelimelerle ve fiziksel şefkatle gösterin; bu, bir çocuğa diğer duyguları da nasıl ifade edeceğini öğretmeye başlamanın harika bir yoludur.

– Çocuğunuzun hissettikleri üzerinden konuşarak duygularını ifade etmesine yardımcı olun.

– İşbirliğine dayalı oyunları teşvik etmek için çocuğunuzla “akran benzeri” bir şekilde oynayın. Bu tarz oyunlar bir grup ortamında olduklarında ve oyuncakları paylaşmak ve iş birliği yapmak zorunda kaldıklarında faydalıdır.

– Diğer çocuklarla etkileşime geçmeleri için oyun buluşmaları ayarlamaya devam edin.

– Kendi arkadaşlıklarınız veya diğer ilişkileriniz gibi başkalarına olan güveninize dair örnekler verin.

Okul Dönemi Çocuklarında Sosyal Gelişim İçin Neler Yapılabilir?

5 yaş ve üzerinde çocukların sosyal gelişimi yeni seviyelere ulaşmaya başlar. Bu dönem, çocukların bir günde ebeveynlerinden daha fazla saati diğer çocuklarla geçireceği bir dönemdir. Bu dönemde ebeveyn olarak şunları yapabilirsiniz:

– Çocuğunuza her gün okul ve arkadaşları hakkında sorular sorarak sosyal ilişkiler ve değerler hakkında konuşun.

– Çocuklara sosyal çatışmaları tartışma ve tepkilerini/eylemlerini çözme fırsatı verin.

– Daha büyük çocukların günlük sorunları kendi başlarına çözmelerine izin verin.

– İletişim hatlarını açık tutun. Bir ebeveyn olarak kendinizi, çocuğunuzu yargılamadan dinlemeye ve desteklemeye hazır hale getirin.

Erken Çocukluk Döneminde Sosyal Gelişim Örnekleri Nelerdir?

Erken çocukluk döneminde sosyal gelişimin örneklerini çeşitli şekillerde görmek mümkündür. Üç ila dört yaşları arasında çocuklar, fiziksel aktiviteleri bağımsız olarak yapmayı öğrendikçe özgüven kazanmaya başlarlar. Bu aşamada genellikle oyuncakları paylaşmaya, sırayla oynamaya, taklit oyunlara katılmaya, oyunlarda basit kurallara uymaya ve daha fazla bağımsızlık göstermeye başlarlar. Ayrıca zaman zaman otoriter veya meydan okuyan davranışlar sergileyebilirler ve bir arkadaşlarına bağlılık duyabilirler.

Çocuklar dört ila beş yaşlarına geldikçe bireyselliklerine dair daha fazla farkındalık kazanırlar. Arkadaşlıklar geliştirirler, kendilerini başkalarıyla karşılaştırırlar, diğer insanların düşüncelerini ve duygularını anlarlar ve akranlarıyla birlikte oyunlara katılırlar. Ayrıca doğruyu ve yanlışı anlamaya başlarlar ve başkaları konuşurken dinlemeyi öğrenirler. Bu sosyal davranışlar, gelecekteki sosyal etkileşimlerin ve kişisel gelişimin temelini oluşturduğu için çok önemlidir.

Sağlıklı Sosyal Gelişim İçin Önemli Olan Temel Noktalar Nelerdir?

Çocukların sosyal gelişimi sürekli değişen karmaşık bir konudur. Ancak iyi haber şu ki, ebeveynlerin bu durum üzerinde büyük bir etkisi olabilir. Çocuğunuzla sağlıklı ilişkiler modelleyerek ve onunla bağlantıda kalarak, onun etrafındaki insanlarla olumlu ve faydalı yollarla ilişki kurmasına yardımcı olabilirsiniz. Çocuklarınızı akranlarıyla ve yetişkinlerle etkileşime girmeye teşvik ederek, iyi bir özgüven ve güçlü iletişim becerileri oluşturmalarını sağlayabilirsiniz.

Sağlıklı sosyal gelişim için özellikle erken çocukluk döneminde olumlu insan ilişkilerini, olumlu etkileşimleri ve iletişimi teşvik ederek, empatiyi öğreterek ve aktif oyun ortamları ayarlayarak çocuğunuzun, hayatının geri kalanında ona fayda sağlayacak güçlü sosyal beceriler geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.

Uzm. Dr. İrem Cantürk