Çocuklarda İdrar Kaçırma Nedir? Nedenleri ve Çözümleri

Anne ve Çocuk Sağlığı

Çocuklarda İdrar Kaçırma Nedir?

07 Eki 2024

Tıbbi terminolojide ‘enürezis nokturna’ olarak tanımlanan halk arasında alt ıslatma ve idrar kaçırma olarak bilinen hastalık 5 yaş üzerindeki çocuklarda %15-20 oranında görülür. Çocukluk çağında çok sık görülen üriner sistem hastalıklarındandır.

Genel Bilgilendirme:

Çoğunlukla fizyolojik ve emosyonel sebeplerden kaynaklı meydana gelir fakat bazı durumlarda mesane hastalıkları, üriner sistem enfeksiyonları gibi altta yatan hastalıklar araştırmalıdır.

Gece idrar kaçırma ve gündüz idrar kaçırma problemlerinin altta yatan nedeni ve tedavisi farklı olabilmektedir.

Çocuklarda İdrar Kaçırmanın Nedenleri Nelerdir?

İdrar kaçırma nedenlerini araştırırken gece idrar kaçırma ve gündüz idrar kaçırma problemlerini ayrı değerlendirmek gerekir.

Normal mesane fonksiyonu, omurilik, beyin sapı, orta beyin ve daha yüksek kortikal merkezlerde çeşitli yerlerde entegre olan otonomik ve somatik sinirler arasındaki karmaşık bir ilişkiye bağlıdır.

Yaşamın ilk üç yılında mesane kapasitesi vücut yüzey alanına göre orantısız bir şekilde artar. Dört yaşına gelindiğinde çoğu çocuk günde beş ila altı kez idrar yapar.

Mesane kontrolünün gelişim de yaş ilerledikçe gelişmeye başlar. Çocuk önce mesane dolumunun farkına varır, sonra mesane duvar kasının (detrusor) kasılmalarını gönüllü olarak bastırma yeteneği geliştirir ve son olarak sfinkter (idrar çıkışını sağlaya kas) ve detrusor işlevini koordine etmeyi öğrenir. Bu beceriler genellikle, en azından gündüzleri, yaklaşık dört yaşına kadar kazanılır. Gece mesane kontrolü, gündüz kontrolünden aylar veya yıllar sonra kazanılır ancak beş ila yedi yaşına kadar beklenmez.

Gece idrar kaçırma nedenleri:

- Genetik faktörler

- Obstrüktif uyku apnesi olan uyurken solunum sıkıntısı çeken çocuklarda daha sık olur

- Obezite veya fazla kilolu olma durumu

- Zihinsel engellilik durumu

- Otizm spektrumda olan çocuklarda daha sık olur

- Dikkat eksikliği hiperaktivite sendromu tanılı veya o spektrumda olan çocuklarda daha sık olur

- Aşırı aktif mesane varlığı

- Uyku- uyanma bozukluğu olan çocuklarda daha sık olur

- Psikojenik faktörler

Psikolojik anormalliklerin gece idrar kaçırmanın patogenezinde rol oynadığı varsayılmış olsa da,bu ilişki kanıtlanmamıştır. Algılanan uyum sorunları ve düşük öz saygı, idrar kaçırmanın çözülmesinden sonra iyileşme eğilimindedir ve bu da davranışsal anormalliklerin idrar kaçırmanın bir nedeni değil sonucu olduğunu düşündürmektedir. İdrar kaçırması çözülen çocuklarda başka davranışsal veya ruhsal sağlık semptomları gelişmez.

Gündüz idrar kaçırma nedenleri:

- Böbrek hastalıkları

- Üriner sistem enfeksiyonları

- Posterior üretral valf, ektopik üreter varlığı gibi hastalıklar

- Mesane kapasitesinin küçük olması

- Aşırı aktif mesanenin varlığı

- Detrusor kasının aşırı aktivitesi

- Kabızlık gibi karın içi basıncı arttıran mesane üzerinde baskı oluşturan durumlar

- Mesanenin tam boşaltılmaması, yeteri sıklıkta tuvalete gitmeme

- Psikojenik faktörler

Gündüz idrar kaçırma şikayetine neden olan bazı yapısal anomaliler ve üriner sistem patolojileri klinikte gece idrar kaçırma nedeni olarak da karşımıza çıkabilir. Ürolojik ve nörolojik problemler gündüz idrar kaçırma şikayeti olan çocuklarda daha sık görülür.

Çocuklarda İdrar Kaçırma Tanı Yöntemleri:

İdrar kaçırma şikayeti ve işeme problemleri ile kliniğe gelen hastalarda öncelikle detaylı bir anamnez alındıktan sonra yapılan muayene ve ardından alınan kan ve idrar tahlilleri ile hastalık teşhis edilmeye çalışılır.

Anamnezde mutlaka günlük sıvı alımı, günlük tuvalete gitme sıklığı ve işeme esnasında şikayeti olup olmadığı, gece idrar kaçırmanın sıklığı ve eğilimi (örneğin, haftada kaç kez gece altına kaçırdı ve sayısı gibi) kabızlık şikayetinin varlığı, kronik hastalıkların varlığı ve psikojenik faktörler mutlaka sorgulanmalıdır.

Yapılan testler sonrasında tanı konmayan özellikli hastalarda ileri tetkiklerden faydalanılır.

- Üroflowmetri ölçümleri (idrar akım hızı ölçümü)

- Üriner sistem usg, mr, sintigrafi gibi radyolojik görüntüleme yöntemleri

- Voiding sistoüretrografi (böbreğe idrar kaçağının varlığının tespiti için)

- Ürodinami (mesane basıncı ve kapasitesi ölçümü için) ek tetkikler yapılır.

Çocuklarda İdrar Kaçırma Tedavisi:

Çocuklarda idrar kaçırma tedavisi altta yatan nedene göre yapılır.

Hasta eğitimi ve davranışsal değişiklikler ve hayat tarzı değişikliği tedavide mutlaka uygulanmalıdır.

-Günlük sıvı tüketiminin düzenlenmesi, asitli, kafeinli içeceklerin kullanımının azaltılması, kabız olmaya neden olacak beslenme şeklinden vazgeçilmesi, lifli gıdalar tüketilmesi, gece uyumadan 2 saat öncesine kadar sıvı alımının kısıtlanması, evde fiziki olarak tuvalete gitmekte bir zorluk varsa çevresel faktörlerin düzenlenmesi, okula giden çocuklarda ders aralarında tuvalete gitme alışkanlığının kazandırılması gibi.

Eğer üriner sistem hastalıkları, yapısal anomaliler veya mesane fonksiyon bozuklukları gibi nedenlerden kaynaklı idrar kaçırma şikayeti varsa ilaç tedavileri ve cerrahi tedaviler seçenekler arasındadır.

Psikoterapi ve çocuk psikiyatristi görüşmesi idrar kaçırma problemi olan hastalara önerilir.

Tuvalet Eğitimi ile Alakalı Bazı Öneriler:

Tuvalet eğitimi yaşı her çocuğun psikomotor ve nörolojik gelişimi farklı olduğu için her çocuk için ayrı değerlendirilmelidir. 2-3 yaş arası herhangi bir gelişim problemi ve nörolojik problemi olmayan çocuklar için ideal yaş aralığıdır.

●Tuvalet eğitimine olumlu ve sevgi dolu bir yaklaşım benimseyin.

●Çocuğu bol, kolayca çıkarılabilen giysiler içinde tutun.

●Tuvalet eğitimi konusunda kavgalardan kaçının.

●Çocuğunuz tuvaletteyken sifonu çekmekten kaçının.

●Çocuk tuvaletini yaparken kalabalık ortam olmasından kaçının.

●Aşırı hatırlatmalardan kaçının.

●Diyet lifini artırarak ve süt ürünlerini azaltarak dışkıyı yumuşak tutun.

●Eğitim külotunu bebek bezinden iç çamaşırına geçişin ilk adımı olarak değil, bir parçası olarak kullanın.

●Gece ve gündüz uykusu eğitimi, çocuğun gün içinde sürekli kuru kalmasını beklemelidir.

●Çocuklara kazaları önlemek için uyandıklarında tuvalete gitmeleri hatırlatılmalıdır.

●Çocuk ilerleme kaydedemiyorsa, eğitime iki ila üç ay ara verilmelidir.

Dr. Hasan Ali Baş