Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) Nedir?
PMS (Premenstrüel sendrom), kadınlarda adet döneminden birkaç gün veya 1-2 hafta önce başlayan, her kadında farklı olmakla birlikte genellikle adet dönemine veya bitimine kadar uzayabilen fiziksel veya ruhsal değişikliklerdir.
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) her kadında olur mu?
Hayır, kadınların yaklaşık %80’inde görülür, bazı kadınlar bu durumu çok şiddetli yaşarken, bazılarında hiçbir semptom bulunmayabilir veya semptomlar çok hafif olabilir.
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) neden olur?
Sebebi tam olarak bilinmemekle beraber, bu duruma genetik yatkınlık, beslenme yetersizlikleri, hormonal, biyolojik ve psikolojik değişikliklerin birlikte sebep olduğu düşünülmektedir.
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) Semptomları nelerdir?
PMS, kadınları hem fiziksel hem de ruhsal açıdan etkileyen bir süreçtir. Belirtiler genellikle adet başlamadan birkaç gün önce en yoğun şekilde görülür. En sık görülen PMS semptomları;
Migren benzeri baş ağrısı
Özellikle karın bölgesinde ve bel bölgesinde kas ve eklem ağrıları
Memelerde şişlik ve hassasiyet
Sivilcelerde artış
Gergin ruh hali, sinirlilik, konsantrasyon güçlüğü
Depresyon,
Huzursuzluk, öfkeyi kontrol edememe gibi duygusal tepkilerde artış
Yorgunluk ve halsizlik gibi enerji düşüklüğü
İştah artması veya azalması, karbonhidratlı besinlere yönelme
Bulantı, ishal, kabızlık veya karın bölgesinde kramplar gibi sindirim sistemi şikayetleri
Ödem
Uyku bozukluğu
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) ne kadar sürer?
Bu süre bazı kadınlarda kısa bazılarında uzun olmakla birlikte 7-14 gün sürebilir. Adet Öncesi Gerginlik Sendromu genellikle adet başladıktan sonra geriler veya tamamen ortadan kalkabilir.
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu semptomlarını daha hafif geçirmek veya önlemek için neler yapılabilir?
-Beslenme ve uyku düzenine dikkat edilmelidir. Liften zengin ve meyve ve sebze ağırlıklı gıdalarla, sağlıklı yağlarla beslenmek, tuzu ve şekeri azaltmak, bu dönemde alkol ve kafeinden uzak durmak, bol su içmek önemlidir. Donmuş yağ içeren besinler ve hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
Bu dönemde uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği görülebilir. Progesteron ve östrojen seviyesindeki dalgalanmalar uyku bozukluklarına neden olur. Kaliteli bir uyku hem genel sağlık hem de ruh sağlığı açısından önemlidir. Uyku saatlerinin düzenli olması, uyku öncesi gevşeme teknikleri, hafif akşam yemeği, alkol ve sigaradan uzak durmak uyku sağlığı için önemlidir.
-Stresle başa çıkma yöntemleri meditasyon, yoga ve nefes egzersizleri, hem zihinsel hem beden sağlığı açısından önemli aktivitelerdir. Stres vücutta kortizol salınmasının artmasına neden olur. Kortizol artışı ise PMS semptomlarını ağırlaştırır. Meditasyon duygusal dalgalanmaları kontrol eder, kaygıyı azaltır, zihinsel rahatlama sağlar. Nefes egzersizleri, kan basıncını ve kalp atım hızını düşürürken, oksijen düzeyini arttırarak, stresle artan kortizolü azaltarak rahatlama sağlar. Bu egzersizlerin düzenli yapılması önemlidir. Egzersiz sırasında salgılanan endorfinin ruh sağlığı üzerinde iyileştirici etkisi olduğu bilinmektedir. Nefes egzersizleri kaliteli bir uyku için zemin hazırlar.
-Yaşam tarzı değişiklikleri özellikle hareketli bir yaşam tarzı ve sosyal aktivitelere katılmak stresi, depresyon ve kaygı riskini azaltır, ruh sağlığını iyileştirir. Sosyal aktiviteler arasında yürüyüş, spor yapmak, kültürel etkinliklere katılmak, sosyal gruplara katılmak gibi etkinlikler sayılabilir. Sosyal aktiviteler, özellikle açık havada yapılan aktiviteler, stres ve anksiyeteyi azaltır, dikkati dağıtarak negatif enerjiyi uzaklaştır. Sanatsal aktiviteler, resim atölyeleri, aşçılık kursları ve el becerileri ile ilgili kurslara katılmak zihni meşgul ederek PMS semptomlarını azaltır.
- Tedaviler (İlaç tedavileri, alternatif tedaviler ve takviyeler).
İlaç tedavileri semptomların şiddetine göre değişir, hafif semptomlarda ilaç tedavisi gerekmezken, semptomların şiddetli olduğu durumlarda ilaç tedavisine başvurulur.
İlaç tedavileri arasında;
-Ağrı kesiciler,
-Hormonal tedaviler,
-Ödem azaltıcı diüretikler,
-Antidepresanlar sayılabilir.
Özellikle ibuprofen ve naproksen gibi nonsteroid antienflamatuar ilaçlar, ağrıyı ve şişkinliği azaltır, parasetamol gibi ağrı kesiciler daha hafif semptomu olanlarda kullanılır
Östrojen ve progesteron içeren doğum kontrol hapları yumurtlamayı baskılar, hormonal düzensizliği azaltarak semptomları hafifletir. Doğum kontrol hapları uzun süreli kullanımda semptomların ortadan kalkmasını sağlayabilir.
Diüretikler vücuttan fazla suyun atılmasını sağlayarak ödemi azaltır. Ödemi azaltmak için kısa süreli olarak Spironolakton gibi diüretikler kullanılır, ancak diüretiklerin uzun süreli kullanımı, tansiyon düşürücü etkisinden dolayı önerilmemektedir.
Antidepresanlar Adet Öncesi Gerginlik Sendromu belirtilerini azaltabilir, özellikle SSRI olarak bilinen fluoksetin, sertralin, paroksetin gibi Selektif Serotonin Geri Alım İnhibitörleri şiddetli PMS semptomları gösteren hastalarda kullanılabilir, SSRI lar serotonini arttırarak ruh sağlığını önemli ölçüde düzeltir. Düzenli kullanımı önemlidir.
Alternatif tedaviler;
-Mineral ve vitamin takviyeleri
Mineral ve vitamin takviyeleri özellikle günlük 1000-1200 mg kalsiyum, 200- 400 mg magnezyum takviyesi, günlük 80 mg B6 vitamini (pyridoxine) takviyesinin Adet Öncesi Gerginlik Sendromu semptomlarını hafiflettiği bildirilmiştir.
Kalsiyum takviyesi depresif şikayetleri azaltır, magnezyum takviyesi ise memelerdeki şişlik, hassasiyet ve ödemi azaltır.
B6 vitamini serotonin ve dopamin salgılanmasına yardımcı olarak kaygı, depresyon, yorgunluk gibi şikayetler üzerinde olumlu etki yaratır. Ayrıca idrar söktürücü etkisi ile ödemi azaltır. B6 vitaminin uzun süre yüksek dozlarda kullanılması sinir hasarına yol açabildiğinden doktor kontrolü altında kullanılmalıdır. Ayrıca doğal yollardan ceviz ve badem gibi kuruyemişler, avokado, ıspanak, muz, tavuk, hindi, somon balığı ve tahıllı gıdalar gibi B6 vitamini açısından zengin besinler tüketmek de B6 vitamini düzeyini arttırır.
-Bitkisel tedaviler
Sarı kantaron, hayıt tohumu, çuha çiçeği yağı ve ateş otu gibi bitkisel tedavilerin, depresyon, stres ve anksiyeteyi azalttığı, uyku kalitesini arttırdığı ve böylelikle PMS semptomlarını hafiflettiği bilinmektedir.
-Akupunktur
Geleneksel Çin tıbbında yeri olan akupunktur hormonal düzensizlikleri ve duygusal dalgalanmaları dengeleyerek PMS semptomlarını azaltır. Tedavi süreci bireyden bireye farklılık gösterebilir, genellikle 4-6 seans sonrasında etkisi hissedilmeye başlar. Akupunktur özellikle sinirlilik ve depresyon gibi duygusal dalgalanmalar, stres ve anksiyete, ağrı, kas krampları, şişkinlik, uyku problemleri ve yorgunluk şikayetleri üzerinde etkilidir. Mutlaka bir akupunktur uzmanına danışarak konunun uzmanı tarafından yapılmalıdır.
-Masaj terapisi
Masajın hem fiziksel hem duygusal semptomların gerilemesinde önemli role sahip olan doğal ve etkili bir yöntem olduğu bilinmektedir.
Masaj Terapisi de kas gerginliğini ve krampları hafifletici etkisi nedeniyle stresi azaltmak için tercih edilebilir. Masaj terapisi, stresi ve kaygıyı azaltır, kan dolaşımını arttırır, oksijenizasyonu sağlar, şişkinlik, ödem ve memelerdeki hassasiyeti azaltır, hormonal dengeyi düzenler. Uyku kalitesi üzerinde de olumlu etkileri vardır.
Adet Öncesi Gerginlik Sendromu (PMS) hangi hastalıklarla karışır, ayırıcı tanısında hangi hastalıklar yer alır?
PMS semptomları birçok hastalıkla karışabilir. Semptomlar adet döneminden sonra da devam ediyorsa mutlaka altta yatan etken araştırılmalıdır.
Premenstrüel Distrofik Bozukluk, depresyon ve kaygı bozuklukları, hipotiroidizm veya hipertiroidizm gibi tiroid hormonu ile ilgili hastalıklar, kronik yorgunluk sendromu, anemi, İBS ( İrritabl barsak sendromu), PCOS (Polikistik over sendromu), dndometriozis ve miyomlar, adet öncesi gerginlik sendromu ile karışabilir, bu durumda biyokimyasal tetkikler ayırıcı tanıda yardımcı olur. Ayrıca semptomların zamanlaması, adet döngüsü ile ilişkili olup olmadığı, şiddeti ve kronik olup olmaması doğru tanı koymada göz önünde bulundurulması gereken parametrelerdir. Detaylı bir anamnez, biyokimyasal testler, hormonal testler ve duruma göre görüntüleme yöntemleri ile altta yatan başka bir durum olup olmadığı anlaşılır.
Dr. Nilgün Duman
