Çocuklarda Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tanı Ve Tedavisi

Anne ve Çocuk Sağlığı

Çocuklarda Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Tanı Ve Tedavisi

18 Nov 2024

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), dikkatin sürdürülmesinde ve dürtü kontrolünde zorluklar ile aşırı hareketlilik belirtilerini içeren nörogelişimsel bir bozukluktur. Bu durum, çocukların akademik başarılarını, sosyal ilişkilerini ve günlük yaşamlarını olumsuz etkileyebilir. DEHB tanı ve tedavisinde erken müdahale, davranışsal terapiler ve gerekirse farmakolojik destek önemli rol oynar.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu nedir?

Çocuklarda Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde başlayan, sosyal ve bilişsel gelişim açısından normal çocuklardan geri olan, dikkatini uzun süre toplayamama, aşırı hareketli olma ve dürtüsel bozukluklarla giden nörogelişimsel bir bozukluktur.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun dünya çapında yaygınlığı ne kadardır?

Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu dünya çapında çocukların %5-10 unu etkileyen karmaşık bir hastalıktır.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu hangi yaşta ortaya çıkar?

Hiperaktivite bozukluğu genellikle 7 yaş civarı çocukluk döneminde farkedilir ancak daha erken yaşlarda da ortaya çıkabilir. Ancak bazı durumlarda daha erken veya geç yaşlarda da teşhis edilebilir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu daha çok kızlarda mı erkeklerde mi görülür?

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu erkek çocuklarda kızlara göre daha fazla görülür, bu oran çeşitli kaynaklarda farklı olmakla birlikte erkeklerde kızlardan 8 kat fazla görüldüğü bildirilmiştir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu belirtileri nelerdir?

Aşırı hareketlilik

Yerinde duramama

Dikkatini verememe, oyunlarını tamamlayamama

Eşyalarını sık kaybetme, unutkanlık

Ebeveynlerini dinlememe

Fazla konuşma

Başkalarının sözlerini kesme, karşı tarafı dinlememe

Dış uyaranlarla dikkatinin çabuk dağılması

Aceleci davranma, sıra bekleyememe

Sık sık oturduğu yerden kalkıp gezinme

Dürtülerine göre hareket etme

Bazı ilgi alanlarına aşırı odaklanmak ve bunlardan kopamama

Enerjisinin uzun süre tükenmemesi

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu neden olur?

Etiyolojisi tam olarak aydınlatılamamıştır ancak kalıtsal faktörler (ailede DEHB varlığı), biyolojik faktörler (beyindeki kimyasal ve yapısal farklılıklar) ve çevresel faktörlerin (annenin gebelikte sigara, alkol veya diğer toksik maddeler kullanması) hastalığın oluşumunda birlikte etkili olduğu gösterilmiştir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocuklarda birlikte sık görülen durumlar nelerdir?

Bu çocukların yaklaşık %30-50'sinde davranış bozuklukları, %20-25’inde anksiyete bozuklukları,

%15-20'sinde duygudurum bozuklukları, %10-25'inde öğrenme güçlüğü normalden daha sık bulunabilir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda tanı nasıl konulur?

DEHB tanısı genellikle çocuk psikiyatristi bazen de çocuk nöroloğu tarafından konur.

Tanıda birçok değerlendirme yöntemi kullanılır. Kapsamlı bir yaklaşım önemlidir. Detaylı bir anamnez, anne, baba ve öğretmenler tarafından değerlendirilen standartlaşmış derecelendirme ölçekleri, sürekli performans testi gibi nöropsikolojik testlerden gelen bilgiler birlikte değerlendirilerek tanı konulabilir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ilerde düzelir mi?

Hiperaktivite bozukluğu ergenlik dönemi ile birlikte azalma gösterebilir ancak dikkat eksikliği ve sabırsızlık, düşünmeden hareket etme gibi dürtüsel özellikler tedavi almayan çocuklarda devam edebilir. Bu yüzden erken tanı ve tedavi önemlidir.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun tedavisi var mıdır?

Kesin bir tedavisi olmamakla birlikte dikkati artırmayı ve hiperaktiviteyi azaltmayı sağlayan ilaçlar, belirtileri önemli ölçüde azaltabilir. İlaç tedavisine ek olarak bu çocukların ailelerine bir psikolog tarafından danışmanlık ve destek verilmesi, çocuğun davranış terapisi alması ve eğitim desteği sağlanması tedavi başarısını artırır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu sadece çocuklarda mı görülür?

Hayır. DEHB çocukluk çağında başlar, ancak ergenlik ve yetişkinlik döneminde de görülmeye devam eder.

Çocuklarda Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu yaramazlıktan mı kaynaklanır?

Hayır. DEHB nörogelişimsel bir bozukluktur. Beyindeki dopamin ve norepinefrin gibi kimyasalların dengesizliği nedeniyle olur. Genetik ve çevresel faktörler de hastalığın gelişiminde biyolojik etkenlerle birlikte rol oynarlar

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan çocukların zekası yaşıtlarından geri midir?

Hayır. Zekaları normal olabileceği gibi hatta bazen daha zeki olabilirler. Bu çocukların başarılarının düşük olması, dikkat eksikliği ve hiperaktivitelerinin kontrol altına alınmayışı nedeniyledir.

Hiperaktivitesi olmayan çocuklarda da Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu görülebilir mi?

Evet. Bazen hiperaktiviteleri olmayan çocuklarda da DEHB görülebilir, bu durum “Dikkatsizlik Ağırlıklı DEHB” olarak bilinir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu semptomlarının şiddeti farklılık gösterir mi?

Çocuklarda Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu semptomları hafif orta veya şiddetli olabilir. Hafif şiddetteki çocuklar, semptomların birkaçını gösterir ve bu durum çok ciddi sorun yaratmaz.

Orta şiddette semptom gösteren çocuklarda hafif şiddette semptom gösterenlere göre biraz daha fazla semptom bulunur.

Şiddetli olan vakalarda semptomların çoğu bulunur ve bu durum, çocukların okul başarısını, sosyal ilişkilerini ve günlük yaşamlarını ciddi olarak etkiler.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda hangi durumlarla ayırıcı tanı yapılmalıdır?

Anksiyete

Bipolar affektif bozukluk

Otizm spektrum bozukluğu

Özel öğrenme güçlüğü (disleksi vb.)

Davranış bozukluğu

Uyku bozuklukları (uyku apnesi vb.)

Epilepsi (özellikle absans nöbetler)

Zeka geriliği

Görme bozukluğu

İşitme bozukluğu

Kötü beslenme

İlaç kullanımı (Fenobarbital, karbamazepin, antiastmatik gibi ilaçlar)

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Hipertiroidi

Madde kullanımı

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanısında göz önünde bulundurulması gereken durumlardır.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tedavisinde sadece ilaç yeterli midir?

Tedavinin başarısında ilaçla birlikte aile ve öğretmenlerin iş birliği çok önemlidir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunda ailenin çocuğa karşı tutumunun rolü var mıdır?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu nörogelişimsel bir hastalıktır, yani sorun beyindeki kimyasal ve yapısal farklılıklardan kaynaklandığı için ailenin tutum ve davranışları ile ilgili değildir.

Ancak ailenin çocuğa doğru yaklaşımı tedavinin başarısını olumlu yönde etkileyebilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan bir çocuğa yaklaşım nasıl olmalıdır?

Sabırlı ve anlayışlı olmak

Uyku ve çalışma düzeni ile ilgili net günlük programlar oluşturmak

Çocuğa ulaşılabilir hedefler koymak

Yetenekleri ile ilgili teşvikte bulunmak

Öğretmeniyle iletişimi sürdürmek

Olumlu davranışlarına pozitif yaklaşımda bulunmak

Enerjisini spor ve benzeri aktivitelere yönlendirmek

Sosyal becerilerini ve etkileşimlerini desteklemek

Ekran süresini düzenlemek

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisinin yan etkileri nelerdir?

Tedavide kullanılan ilaçlar beyindeki dopamin ve norepinefrin seviyelerini artırarak hastalığın semptomları azaltarak iyileşmeyi sağlar. Genel olarak güvenli olan bu ilaçların yan etkileri arasında yaygın olarak karın ağrısı, iştahsızlık, kardiyovasküler etkiler ve tikler bulunur. Yan etkilerin şiddetine göre ilaç dozunun ayarlanması veya ilacın değiştirilmesi uygun olabilir.

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunun riskleri nelerdir?

Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan hastalarda

Dikkat ve odaklanma sorunları nedeniyle akademik başarısızlık

Dürtüsel bozukluklar ve hiperaktivite nedeniyle sosyalleşme problemleri

Sigara, alkol ve madde kullanımı ve dikkatsizlik nedeniyle kazalara karışma oranlarında artış

Davranışsal ve psikiyatrik sorunlar

Başladıkları işi sonlandıramama nedeniyle iş ve kariyer hayatında başarısızlık

Dürtüsel bozukluklar nedeniyle suça karışma ihtimalleri

Kurallara uymamaları nedeniyle hukuki problemlerle karşılaşma riskleri

Uyku bozuklukları nedeniyle sağlıksız yaşam sürmeleri

DEHB hastalarının yaşam boyu karşılaşabileceği riskler arasındadır.

Covid 19 pandemisinin Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu olan hastaların semptomlarına etkisi oldu mu?

Covid 19 pandemisinin getirdiği sosyal izolasyon DEHB yaşayan hastalarda davranışsal ve duygusal sorunların artmasına neden olmuştur. Bu dönemde, uzaktan eğitim sürecinde normal bireylerde de görülebilen dikkat eksikliği gibi sorunlar bu hastalarda daha belirgin hale gelmiştir.

Pandemi döneminde hastaların uyku düzenlerinde bozulma, pandemi nedeniyle tedavi süreçlerinde aksaklıklar yaşanması ve takiplerine devam edememeleri hastalığın semptomlarının daha da artmasına neden olmuştur.

Dr. Nilgün Duman

Last Sharings

Go upstairs